Bevolkingsdichtheid en pesticidengebruik

19-8-2024

Patrick Boogaart, Ecosystem Accounting & Biodiversity CBS, publiceerde op 12 augustus 2024 op X een tabel (Tabel 1 hieronder afgebeeld) van pesticidengebruik in 27 Europese landen. De waarden hebben betrekking op 2022 en betreffen kilo’s per hectare. De bron van deze gegevens is het FAO (2022) die gebruik maakte van meetgegevens van Eurostat.

Tabel 1. Pesticides use. Tabel van Patric Bogaart.

Wat direct opvalt is dat Nederland aanvoerder is in de rangorde van Europese landen qua pesticidengebruik.

Hierover iets zeggen is voor sommigen blijkbaar een taboe; WUR-wetenschapper Ronald Zom voerde allerlei bezwaren aan waarom een vergelijking van landen op deze variabele onzinnig is. Naar mijn mening zijn de argumenten van Zom verre van overtuigend, en ik wil dit ook wel toelichten, ook al zal Ronald misschien –maar ten onrechte - beweren dat ik over deze materie als niet-specialist niets mag zeggen.

Over de relevantie en de betrouwbaarheid van de pesticiden-monitoring van FAO kan ik geen uitspraak doen. Ik neem aan dat de metingen met zorg zijn verzameld en dat er geen betrouwbaarder materiaal is te vinden. Opvallend is wel dat er nogal wat ontbrekende metingen zijn. Voor ons land geldt dat niet alle pesticidengebruik door de overheid wordt getraceerd en gemeten (over de schaal weet ik niet genoeg, maar aanwijzingen zijn te vinden in Hierinsalland, 2022; NOS, 2024, Pointer, 2024); dit roept wel de vraag op hoeveel de metingen de gebruikscijfers onderschatten. 

In de pesticidencijfers van landen is niet meegenomen hoeveel pesticiden die landen buiten hun eigen grondgebied nodig hebben voor het telen van gewassen, bijvoorbeeld Nederland voor het telen van soja ten behoeve van de Nederlandse veestapel.

Vanuit mijn interesse voor de relatie van bevolkingsdichtheid van een land en het gebruik van pesticiden berekende ik de correlatie tussen deze beide variabelen. De variabele “Pesticide” representeert in de tabel van Bogaart de som van een aantal deelvariabelen, die FAO onderbracht in categorieën herbiciden, fungiciden, insecticiden en andere pesticiden. Het gebruik van elk van die categorieën in de 27 landen bleek hoog te correleren (.70 tot .90 en hoger). Onder deze omstandigheden is het sommeren van de waarden op de indices met gewicht 1 te rechtvaardigen (ik kan geen bewijs meer hiervoor vinden, maar statistici zullen dit kunnen beamen).

Ik verzamelde de bevolkingsdichtheden van elk van de 27 landen. Bevolkingdichtheid van een land is aantal inwoners gedeeld door oppervlakte in vierkante kilometers. Beide variabelen, pesticidengebruik en bevolkingsdichtheid, zijn niet-normaal verdeeld. Ik gebruikte daarom de Spearman rangcorrelatie tussen beide variabelen (Ablebits, zie referentie voor gebruik van rangcorrelatie in Excel).

Tabel 2: Pesticidengebruik en bevolkingsdichtheid met ranggetallen.

Mediane waarden: pesticiden 20 en bevolkingsdichtheid 105.

De correlatie tussen de ranggetallen van pesticiden en bevolkingsdichtheid is .47. Ik vind deze correlatie aanzienlijk. De conclusie is gewettigd dat dicht bevolkte landen meer pesticiden gebruiken. Dit hangt waarschijnlijk samen met de (gevoelde) noodzaak van die landen om de ruimte zo efficiënt mogelijk te gebruiken voor het telen van voedsel. 

Er zijn enkele uitbijters in de tabel, de landen zijn rood gemarkeerd:

• Relatief lage dichtheid (<Me) maar relatief hoog pesticidengebruik (>Me): Malta en Ierland
• Relatief hoge dichtheid (>Me) maar relatief laag pesticidengebruik (<Me): Luxemburg, Denemarken, Slowakije.

Verwijdering van deze vijf “afwijkende” landen uit de database gaf een rangcorrelatie van .85 tussen de twee variabelen te zien. 

Betekenis voor Nederland

Grotere bevolkingsdichtheid gaat samen met zwaarder gebruik van pesticiden. Wat betekent dit voor Nederland? 

Staatscommissie demografische ontwikkelingen (2024) beveelt aan dat de bevolking van ons land gaat groeien tot 19 à 20 miljoen om de vergrijzing de baas te kunnen. Die bevolkingsgroei zal moeten komen door immigratie.

Correlatie impliceert geen causaal verband. Maatregelen zijn te nemen om het gebruik van pesticiden te kunnen beperken: verminderen van de export van voedsel of inkrimping van de veestapel. Misschien kan lering worden getrokken van landbouwpraktijken van Denemarken, Luxemburg en Slowakije, zie hierboven.

Maar gezien de dominantie van de agrolobby in ons land, onlangs met BBB op agroposten in het nieuwe kabinet, en de druk van die lobby om niets te veranderen, is te voorspellen is dat via die bevolkingsgroei de druk op de landbouw om efficiënt te produceren zal worden opgedreven. Meer land zal bij stijgende bevolking gereserveerd moeten worden voor huizen, infrastructuur, industrie en recreatie. Om meer opbrengst te krijgen van het land dat overblijft zal het gebruik van pesticiden worden vergroot.  

Zie op deze website  Bevolking en landbouw waar ik deze trend in 2021 voorspelde.