Rapport van standpunten politieke partijen over luchtvaart

16-2-2023

 

Input voor analyse

De informatie is ontleend aan de verkiezingsprogramma's van zestien partijen die meedoen aan de verkiezingen van 15 maart 2023. Kleine partijen, met één zetel in de Tweede Kamer en waarvan geen winst is voorspeld, zijn buiten beschouwing gelaten.

Ik zocht naar volgende verkiezingsprogramma's: 1. Algemeen, 2. Noord-Holland (wegens Schiphol) en 3. Flevoland (wegens Airport Lelystad). De tijd ontbrak mij om ook programma's van andere provincies met vliegvelden onder de loupe te nemen. De indruk ontstond dat partijen die gunstig gestemd zijn over de luchtvaart op Schiphol en Lelystad Airport dat ook zijn over luchtvaart op andere vliegvelden.

De informatie die bestaat uit links en relevante teksten werd verzameld in de periode van 11 tot 16 februari 2023. 

Achtereenvolgens komen aan bod: VVD, CDA, D66, CU, JA21, FvD, GL, PvdA, PVV, PvdD, BBB, Volt, SGP, BIJ1, SP, DENK.

Teksten en links zijn te vinden op pagina Standpunten partijen.

 

Een partij met sterk profiel vóór luchtvaart laat de volgende standpunten zien:

• luchtvaart is heel belangrijk voor economische bedrijvigheid en werkgelegenheid van ons land,
• groei van luchtvaart is nodig,
• we hebben een extra luchthaven, Lelystad Airport, nodig ter ontlasting van Schiphol,
• de klachten van bewoners in de omgeving van luchthavens moeten we voor lief nemen (of de bewoners moeten hun huizen beter isoleren),
• vliegen moet goed betaalbaar blijven,
• maatschappijen kunnen vliegtuigen duurzamer maken (biofuels, waterstof, elektrisch vliegen),
• geen aandacht voor duurzame alternatieven voor vliegen, bijvoorbeeld trein,
• schade aan klimaat door luchtvaart is (relatief) onbelangrijk.

 

Globale uitkomsten

 

• Maximaal kritisch (100) ten aanzien van luchtvaart zijn GL en PvdD.
  
• Zeer kritisch (range 71-90) ten aanzien van luchtvaart zijn BBB, PvdA en BIJ1.
• Bovengemiddeld kritisch (61-70) zijn CU, SP, Denk, D66, CU Volt en SGP. (Gemiddelde is 57).
• Onder het gemiddelde (41-50), in het kamp pro luchtvaart, zit CDA.
• Zeer pro luchtvaart (<15) zijn VVD, FVD, PVV en vooral JA21.
  
  

Al met al valt het op dat twee van de vier partijen die op landelijk niveau het kabinet vormen, namelijk VVD en CDA, standpunten hebben vóór de luchtvaart (beneden de gemiddelde waarde van 57).

Populistisch-rechtse partijen PVV, JA21 en FVD hebben sterke posities pro luchtvaart. Opvallende uitzondering in deze categorie is BBB. De concurrentie tussen de luchtvaart en de agrarische sector in de stikstofcrisis (bijv. Schiphol dat stikstofrechten van boeren opkoopt) kan een rol hebben gespeeld in de positiebepaling van BBB.

 

Rubrieken

 

De acht rubrieken om de standpunten van partijen te karakteriseren en met elkaar te vergelijken zijn net als in de landelijke verkiezingen van 2021 en de gemeenteverkiezingen van 2022:

1. Economie.

De nadruk die wordt gelegd op luchtvaart als banenmotor, factor voor vestiging van bedrijven etc. Het economisch belang is reden om groei van de luchtvaart voor te staan.

2. Groei.

Het standpunt over groei van Schiphol.

3. Lelystad.

Het standpunt over vestigen van luchthaven Lelystad voor vakantievluchten.

4. Bewoners.

Zorg voor de noden van bewoners in de buurt van luchthavens in verband met geluidsoverlast en luchtvervuiling. Adaptief bouwen door betere isolatie is een argument dat samengaat met standpunt pro groei.

5. Prijsverhoging.

Standpunt over verhogen van de prijs van tickets, kerosine, BTW, etc.

6. Duurzaam vliegen.

Standpunt over mogelijkheid dat luchtvaart duurzamer kan worden door biofuels, synthetische kerosine, elektrisch vliegen, stillere vliegtuigen etc. Berekeningen van experts laten zien dat de verduurzamingsplannen niet voldoende zijn om groei te rechtvaardigen. Ook experts zien geen mogelijkheid van duurzaam vliegen binnen twintig jaar.

7. Duurzaam alternatief transport.

Standpunt over duurzaam vervoer per (internationale) trein als alternatief.

8. Klimaatverandering.

Standpunt over de rol van luchtvaart in verband met CO2-uitstoot, in het kader van de klimaatopwarming en het Parijsakkoord van 2015. Dit wijst op een perspectief dat de grenzen van ons land overschrijdt.

 

Vergelijking van standpunten

 

1. Economie

De partijen die expliciet het belang van de luchtvaart als economische factor noemen zijn VVD, CDA, PvdA, PVV, Volt en DENK. In vergelijking met de landelijke verkiezingen heeft D66 het economie-argument verlaten. Ook GL, BBB, PvdD, SGP, BIJ1 en SP noemen dit argument niet in hun programma´s. CU vindt welzijn belangrijker dan economische winst.

 

2. Groei
VVD, D66, JA21, FVD, PVV zijn de partijen die vinden dat de luchtvaart in Nederland moet kunnen groeien. FvD wil een vliegveld in zee. D66 wil groei, mits die duurzaam is. SP wil geen ongebreidelde groei, maar een limiet van 500.000 vliegbewegingen. CDA wil krimp tot 440.000 vliegbewegingen en CU tot 300.000. GL, PvdA, PvdD, BBB, Volt, SGP, BIJ1 en DENK willen geen groei.

 

3. Lelystad
We zijn bij de scoring uitgegaan van de partijstandpunten in provincie Flevoland, indien beschikbaar.

VVD, CDA, D66, CU, JA21, FvD, PvdA, PVV, SGP zijn vóór opening van Lelystad Airport.

CDA, D66, JA21, CU, PvdA (en SGP) koppelen opening aan voorwaarden zoals geen herrie, stikstof, CO2, geen uitkoop van boeren, geen laagvliegen, alleen overloop Schiphol. Er is echter genoegzaam bekend dat die voorwaarden niet realistisch zijn.

GL, PvdD, BBB, Volt, BIJ1 en SP willen Lelystad niet open als overloopvliegveld. DENK doet niet mee aan de statenverkiezingen in Flevoland en spreekt zich ook niet uit over dit onderwerp.

 

4. Bewoners
JA21, PVV, BBB, FvD, BIJ1 spreken in hun programma’s niet over overlast voor bewoners onder Schiphol en omgeving.

VVD noemt leefbaarheid als punt van zorg maar staat wel toe dat er nog woningen worden gebouwd.

De overige tien partijen besteden wel expliciet aandacht aan de noden van bewoners.

 

5. Prijsverhoging
JA21, FvD en PVV willen geen prijsverhoging.

Partijen die geen standpunt innemen over prijsverhoging, te weten VVD, CDA, D66, CU, DENK,  hebben we ditmaal een 0,5 gegeven in verband met de verhoging die onlangs heeft plaatsgevonden.

GL, PvdA, PvdD, BBB, Volt, SGP, BIJ1 pleiten voor extra vliegbelasting.

 

6. Duurzaam vliegen
VVD, CDA, D66, JA21, FvD, Volt en SP zien mogelijkheden tot verduurzaming van de luchtvaart.

De andere negen partijen zien daar niets in of noemen dit aspect niet.

 

7. Duurzaam alternatief transport
VVD, CU, JA21, PVV, SGP, BIJ1 en SP zeggen niets over de wenselijkheid van alternatief duurzamer vervoer.

FvD wil wel hogesnelheidstreinen met het buitenland maar koppelt die niet aan reductie van het vliegen.

De andere acht partijen noemen dit duurzaam vervoer wel.

 

8. Klimaatverandering
VVD, CDA, JA21, FvD, PVV, SGP en Volt noemen klimaat niet als aspect bij beoordeling van de luchtvaart. DENK zegt ‘milieu’, we hebben een 0,5 gescoord. JA21, PVV en FvD vinden het klimaat totaal onbelangrijk.

De andere acht partijen noemen klimaat wel als overweging voor beleid over luchtvaart.

Totaalscore van partijen op pro vliegen

 

Aan de uitspraken van partijen over de acht rubrieken is een cijfer gegeven. Een hoger cijfer betekent een standpunt dat meer wijst op pro vliegen. 

Het als relevant vermelden van een rubriek “pro vliegen” (bijvoorbeeld a economie en b groei) levert een 1 op. Het niet vermelden van zo’n rubriek levert een 0 op. Soms is een rubriek beoordeeld als “relevant, mits”, bijvoorbeeld bij b groei (groeien, mits duurzaam). In dat geval krijgt zo’n oordeel cijfer 0,5. Bij Lelystad is deze mits-regel niet meer toegepast omdat de voorwaarden waaronder vliegtuigen vanaf Lelystad kunnen vliegen bekend zijn.

Het niet vermelden van een rubriek “tegen vliegen”, met name d bewoners, e prijsverhoging, g duurzaam alternatief vervoer, levert ook een 1 op.

 

De volgende tabel vermeldt de cijfers van partijen op rubrieken en hun totaalscore. De totaalscore is een simpele optelling van de scores op alle rubrieken. Hoe hoger de score, hoe meer de partij vóór vliegen is. Het scorebereik is 0 tot 8.

Eindrapport

 

In het eindrapport draaien we de standpunten om: welke partij wil de trend dat de luchtvaart steeds maar groeit tot stilstand brengen? De score loopt van 0 tot 100.